Szukając nazwisk ofiar niemieckiego nalotu na pociąg ewakuacyjny z Krotoszyna, zgromadziliśmy już dane ponad stu osób i proponujemy do weryfikacji pierwszą, wstępną listę tych którzy zginęli w Kole 2 IX 1939 r.
W 1939 r. w związku możliwością wojny z III Rzeszą przewidywano sformowanie pociągów ewakuacyjnych dla rodzin wojskowych, policjantów, urzędników, kolejarzy, pocztowców, które miały dotrzeć na przewidywane zaplecze frontu. Z Krotoszyna pociąg odjechał 1 września w godzinach popołudniowych, jego trasa prowadziła przez Koźmin, Jarocin, Konin. 2 września ok. godziny 15.00 podczas postoju w pobliżu dworca kolejowego w Kole został najpierw zbombardowany przez samoloty niemieckie, a następnie pasażerowie pociągu zostali ostrzelani przez lotników z broni pokładowej. Z tego transportu zginęło co najmniej sto kilkadziesiąt osób oraz dalszych kilkadziesiąt, które zmarły z powodu ran w szpitalu w Kole. Dalsza trasa pociągu wiodła przez Warszawę do miejscowości Narol pod Lwowem. Poszukiwanie ofiar nalotu jest związane z planowaną budową pomnika na cmentarzu parafialnym w Kole na zbiorowej mogile (3 X br. wybrano już projekt tego pomnika w konkursie zorganizowanym przez władze Koła). Ważnym elementem pomnika będą tablice z nazwiskami ofiar. Stąd podjęta akcja ustalania i weryfikacji nazwisk.
Najważniejszym dla nas źródłem danych jest wyciąg z księgi aktów zgonu z USC w Kole sporządzony 29 kwietnia 1959 r., znajdujący się w zbiorach Muzeum Regionalnego im. H. Ławniczaka w Krotoszynie. Z dokumentu wynika, że 3 września 1939 r. w kancelarii parafii św. Krzyża w Kole zjawił się st. przod. policji Antoni Gąsiorkiewicz i oświadczył, że pochowano tego dnia w zbiorowej mogile zwłoki 100 ofiar, które zginęły w czasie bombardowania przez samoloty niemieckie stacji kolejowej w Kole (A. Gąsiorkiewicz w piśmie z 18 listopada 1959 r. podaje liczbę ofiar 111).
1. Antczak Marcjanna
2. Bardzik Jan
3. Bąkowska Zofia z d. Voelkel
4. Berski Antoni
5. Cichowski Stanisław, ur. 13.8.1935, syn Bolesława
6. Chudzikowski Adam
7. Chudzikowski Jan
8. Czapczyński Wawrzyniec
9. Dudkowiak Władysław
10. Dziedzic Katarzyna
11. Kierzek Stanisław
12. Krańcowa Helena
13. Matecki Marian/Józef
14. Matecki Stanisław
15. Matecka Gertruda
16. Marszałek Franciszek
17. Mocydlarz Jan
18. Ratajczyk (może Ratajczak) Helena Jadwiga
19. Sielski Jan
20. Słonka Agata ur. 22 I 1884
21. Stachowiak Zofia
22. Statkiewicz Wojciech
23. Szcześniak Henryk
24. Szkudlarek Wacław
25. Ziembiński Józef
26. Krawczyk Henryka Maria
27. Helińska Agnieszka
28. Heliński Jan
29. Dera Czesław
30. Pospiech Leonard
31. Panek Józef
32. Paszkiewicz Edward
33. Flejszman Władysław
34. Srótowski Władysław
35. Pustowójt Emilian
36. Czajka Jan
37. Michalak Piotr
38. Kwieciński Franciszek
39. Cichy Franciszek
40. Andrzejewski Andrzej
41. Kowalczyk Aniela
42. Skrzypczak Franciszek
Ponadto oddzielnie pochowano zwłoki dziewczynki z rodziny kolejarza oraz 43. Michalczyk Władysławę, żonę st. przod. policji z Krotoszyna.
Ustalono też następujące nazwiska poległych 2 września 1939r.
44. Drygas Franciszek, kolejarz Krotoszyn
45. Chytrowski Ignacy, kolejarz Krotoszyn
46. Paszek, kolejarz Krotoszyn
47. Bielawna Władysława, kolejarz Krotoszyn
48. Stoszko Aleksander, kolejarz Krotoszyn
49. Kierzek Stanisław, kolejarz Krotoszyn
50. Kierzek Zygfryd, kolejarz Krotoszyn
51. Borecki, Kobylin poczta
52. Małecki(może Matecki), Zduny
53. Brzezicka (Brzezicha), Zduny
54 – 56. Markiewiczowa Leokadia i synowie Stanisław i Jerzy, Zduny
57. Bujakiewicz, Krotoszyn
58 - 60. Sobczak, żona i syn, Krotoszyn
61. Garczyńska Stefania, Krotoszyn
62. Nowak Maria, Krotoszyn
63. Sliwińska Maria, Krotoszyn
64. Skrzypczak Józef, Krotoszyn
65 - 66. Płaczkowa Stanisława i syn, Krotoszyn
67. Politowski Zygmunt, Krotoszyn
68. Sobiś Józef, Krotoszyn
69. Koronna Franciszka, Krotoszyn
70. Frantz Helena, Krotoszyn
71. Czorga Władysław, Krotoszyn
72. Latuszek Mieczysław – syn, Krotoszyn
73. Kałużna Irena – córeczka, Krotoszyn
74 - 75. Dziuba Paulina i Waleria - matka i córka, Zduny
76. Wenta Stefania – córka, Zduny
77. Wenta – matka, Zduny
A. Gąsiorkiewicz we wspomnianym piśmie z 1959 r. wymienia jeszcze pochowanych we wspólnej mogile:
78. Olejnik Antoni
79. Wyrzykowski Florian
80. Cieślak Michał
Dzieje Zdun (z 1994), s. 191, wymieniają:
81. Szkudłapska Maria 25 lat
82. Szkudłapski Zygmunt 4 lata
83. Szkudłapski Henryk – niemowlę
84. Sztefek Franciszek 20 lat
85. Sztefek Mieczysław 18 lat
86. Sztefek Bolesław 8 lat
87. Sztefek Lech 7 lat
88. Skrzypczak Maria
Daniel Szczepaniak w Szkicach Koźmińskich nr 24 z 1999 r., s. 28, podaje kolejne nazwiska:
89. Bilska Franciszka
90. Dera Florian
91. Dera Katarzyna
92. Dera Józef
93. Dudkowiak Władysława
94. Paluszek Józef
Lista osób zmarłych w Szpitalu Powiatowym w Koninie w następstwie ran odniesionych w czasie nalotów lotnictwa niemieckiego wymienia:
95. Nowak Joanna, 40 lat, Krotoszyn
96. Lisiecka Wanda, 18 lat, Krotoszyn
97. Paterczyk Stefan, 51 lat, dróżnik kolejowy, Salnia – Krotoszyn
98. Nowak Józef, 39 lat, Krotoszyn
99. Krysztofiak Wincenty, lat 54, post. policji, Sulmierzyce
Na zbiorowej mogile jest tabliczka:
100. Kałmucki Alojzy, ur. 12.06.1927 z Kuklinowa
Zenon Świderski z Kobylina uzupełnił o nazwiska:
101. Stachowiak Marcin
102. Wechman Józef; Urszula Nowak
103. Koronna Anna; Piotr Mikołajczyk
104. Mikołajczyk Kazimierz; Krystyna Wiśniewska z d. Rapior
105. Rapior Janina
106. Rapior Edmund
107. Kierzek Beniamin
Brakuje jeszcze nazwisk 25, może 50 osób.
Dziękujemy za informacje od rodzin osób, które zginęły lub osób, które przeżyły nalot lotnictwa niemieckiego na pociąg ewakuacyjny z Krotoszyna. Pozwoliły uzupełnić listę ofiar o osoby dotychczas nieznane, ustalić poprawną pisownię nazwisk, uzupełnić ich imiona, czy potwierdzić nazwiska już znane z innych źródeł. Odpowiedziały na nasz apel o uzupełnienie danych, przekazały fotografie, przekazały relacje własne czy rodziny: Krystyna Kędzierska-Jasińska, Maria Jędrzejczak, Aleksander Łopaczyk, Zbigniewa Zelba – Tymofijczyk, Leokadia Fleischer z d. Brzezicha, Jolanta Marchlewska, Wiesław Skotarek, Krystyna Wiśniewska z d. Rapior, które jako dzieci jechały tym pociągiem. Ponadto informacje przekazali: Marian Skotarek, Czesław Bielawny, Bożena Leydy, Romuald Kubik, Jolanta Podziemska, Walerian Piotrowski, Bogdan Chytrowski, Jan Grzywaczewski, Barbara Nadstawska, Maria Pawlicka z d. Mocydlarz, Wiesława Zalewska, Patryk Bardzik, Elżbieta i Lech Garczyńscy, Monika Menzfeld – Czubak, Piotr Mikołajczyk, Urszula Nowak, Alicja Banaszek, Michał Ciesielski, Edmund Kałmucki, Zdzisław Dudek, Monika i Zenon Voelkelowie, Andrzej Skrzypczak, Zenon Świderski, Janina Lepiarz z d. Markiewicz. Prosimy o dalszą pomoc uzupełnianiu listy ofiar, w odtwarzaniu dziejów tego transportu, dalszych losów rodzin ewakuujących się tym pociągiem.
Dane kontaktowe zespołu historyków:
Edward Jokiel: tel. 693 996 966, e-mail: jokieledward@op.pl
Antoni Korsak: tel. 514 312 848, e-mail: akorsak@poczta.fm
Michał Pietrowski: tel. 694 621 289, e-mail: pieda1@wp.pl
